Co robić gdy dziecko z ADHD kłamie?

Co robić gdy dziecko z ADHD kłamie? Pamiętam ten moment doskonale. Moja córka skręciła nogę na trampolinie. Ból, opuchlizna – wszystko wyglądało poważnie. Wylądowaliśmy w szpitalu. Pierwszy tydzień gips, potem but ortopedyczny. Daliśmy jej czas na odpoczynek, zwolnienie z WF-u, więcej troski niż zwykle. Mijały dni. Potem tygodnie. Według specjalistów – nasz córka już była zdrowa. A według niej: ból… wciąż się utrzymywał – albo raczej tak mówiła.

Zaczęłam się niepokoić. Może coś przeoczyłam? Może trzeba zrobić dodatkowe badania?

I dopiero kiedy któregoś dnia, skacząc na jednej nodze w drodze do sklepu, pomyliła nogi – zorientowałam się, że coś tu nie gra. Patrzyła mi prosto w oczy i mówiła bardzo przekonująco. Gdy się z nią skonfrontowałam, uśmiechnęła się szeroko, łobuziarsko, że została złapana na gorącym uczynku. Ale dla mnie było jasne – to było kłamstwo. Powtarzane skutecznie od tygodni.

Nie złośliwe. Nie zimne. Raczej perfekcyjnie wyczuta historia, która zadziałała. I która pozwoliła jej zostać w znanym, bezpiecznym miejscu. Moja córka od zawsze świetnie wyczuwała emocje innych. Potrafiła w ciągu kilku sekund zbudować historię, która miała sens. A ja – dorosła, racjonalna, uważna – dałam się w to wkręcić. Bo to nie jest takie oczywiste, kiedy dziecko z ADHD mówi prawdę, a kiedy nie.

Dlaczego dzieci z ADHD kłamią?

To pytanie zadaje sobie wielu rodziców. I dobrze – bo zrozumienie mechanizmu jest pierwszym krokiem do zmiany.

Strategie motywacyjne przy ADHD – czyli jak sobie radzić z brakiem motywacji do działania

1. Impulsywność: kłamstwo jako odruch

Dzieci z ADHD działają błyskawicznie. Kłamstwo bywa odruchem obronnym – nieplanowanym, nieprzemyślanym, wręcz automatycznym. Kiedy zapytasz: „Czy zjadłeś słodycze przed obiadem?”, odpowiedź „nie” może paść, zanim dziecko w ogóle się zastanowi.

To nie cynizm. To mechanizm obronny wynikający z niedojrzałości funkcji wykonawczych.

Co pomaga? Praca nad zatrzymywaniem się i odraczaniem reakcji. Nie chodzi o „nie kłam”, tylko o „daj sobie chwilę, zanim odpowiesz”.

2. Lęk przed konsekwencjami i oceną

Dzieci z ADHD bardzo często słyszą: „Znowu?”, „Czemu nigdy nie możesz…?”, „Ile razy mam powtarzać?!”. Ich system nerwowy szybko kojarzy „prawda = kłopoty”. Kłamstwo może wydawać się sposobem na uniknięcie zawstydzenia czy krzyku.

Co pomaga? Tworzenie przestrzeni, w której można powiedzieć prawdę bez lęku przed odrzuceniem. Spokojna rozmowa > moralizatorski monolog.

3. Problemy z pamięcią operacyjną

Pamięć robocza dzieci z ADHD działa jak sito. Trudno im zapamiętać, co zrobiły, co powiedziały, a co tylko sobie wyobraziły. Kłamstwo może być niezamierzone – dziecko naprawdę może wierzyć w swoją wersję wydarzeń.

Co pomaga? Stawianie na konkretne fakty, nie emocje. „Tu są puste opakowania po cukierkach – co się wydarzyło?” zamiast „Dlaczego znowu mnie okłamujesz?!”.

4. Potrzeba akceptacji i podziwu

Niektóre dzieci „kłamią”, tworząc barwne historie – że mają supermoce, że ktoś ich prześladował w szkole, że dostały same piątki. To często forma wołania: „Zauważ mnie. Polub mnie takim, jakim chciałbym być.”

Co pomaga? Zamiast punktować nieprawdziwe opowieści, warto wzmacniać to, co realne. „Lubię, kiedy opowiadasz historie – może razem coś narysujemy?” albo „Nie musisz być idealna, żeby być ważna”.

Prokrastynacja a ADHD: Jak je rozróżnić i radzić sobie z nimi?

Co robić gdy dziecko z ADHD kłamie?

✅ 1. Zatrzymaj się i nie wybuchaj

Dziecko działa w trybie „alarmowym”. Ty możesz być jego punktem orientacyjnym.
Zamiast: „Znowu mnie okłamujesz!”,
Powiedz: „Zatrzymajmy się. Co naprawdę się wydarzyło?”.

✅ 2. Chwal za mówienie prawdy

Nawet jeśli prawda boli, doceń odwagę. To buduje zaufanie.
„Dziękuję, że powiedziałaś. Wiem, że to nie było łatwe.”

✅ 3. Ustal granice bez grożenia

Nie musisz być surowa, żeby być skuteczna.
„Zależy mi na szczerości. Błędy się zdarzają – kłamstwa oddalają nas od siebie.”

✅ 4. Cofnij – daj szansę na korektę

Zamiast „szlaban za kłamstwo”, daj możliwość naprawy.
„Możesz powiedzieć jeszcze raz – tym razem szczerze.”

✅ 5. Ucz mówienia prawdy w trudnych sytuacjach

Trenujcie scenki, szukajcie innych słów niż ściema. Mów, że to nic złego się pomylić, czy popełnić błąd. Najważniejsze to wyciągnąć wnioski i poprawić, to co nie wyszło
„Co możesz powiedzieć, zrobić jeśli coś zepsułaś?”

Diagnoza ADHD i żałoba?

Co jeszcze możesz zrobić jako rodzic?

✅ Buduj zaufanie.
Dziecko, które wie, że może powiedzieć prawdę bez lęku przed odrzuceniem, będzie bardziej szczere.

✅ Zadbaj o relację.
Twoje dziecko nie musi być grzeczne, żeby być kochane. A kiedy czuje się kochane – mniej kłamie.

✅ Zmieniaj sposób mówienia.
Zamiast: „Dlaczego znowu kłamiesz?”,
powiedz: „Widzę, że trudno Ci mówić prawdę. Chcesz spróbować jeszcze raz?”

✅ Nie przesadzaj z konsekwencjami.
Jeśli za szczerość spotyka je kara – następnym razem po prostu ją przemilczy.

✅ Mów krótko, jasno i konkretnie.
Dziecko z ADHD gubi się w wyliczankach.
Zasada: jedno polecenie na raz. Bez moralizowania. Bez wykładów.

✅ Wspieraj rozwój funkcji wykonawczych.
Czyli m.in. planowania, przewidywania skutków, regulacji impulsów. To się da ćwiczyć – a im lepsza samoregulacja, tym mniej potrzeby by się chronić kłamstwem.

Dlaczego karanie nie działa?

Kara często daje dorosłym złudne poczucie kontroli. Ale u dzieci z ADHD skutkuje głównie:
– większym lękiem,
– spadkiem zaufania,
– wzmacnianiem wstydu,
– i… lepszymi kłamstwami (bo następnym razem trzeba się lepiej ukryć).

Badania (m.in. Daniel Siegel, Ross Greene) jasno pokazują, że kara:
❌ nie uczy odpowiedzialności,
❌ nie zmienia trwałego zachowania,
❌ często pogłębia problem, zamiast go rozwiązywać.

Zamiast tego – ponoszenie odpowiedzialności.
Czyli: „Zrobiłaś bałagan – posprzątaj” zamiast „Masz szlaban”.
„Dostałaś 1 ze sprawdzianu – przygotuj się na poprawę i podejdź jeszcze raz”
– zamiast – „Dostałaś 1 – nie spotkasz się z przyjaciółmi, nie wyjdziesz na podwórko”
Chodzi o to, by dziecko doświadczyło skutków swoich działań, ale w atmosferze szacunku i możliwości naprawy.

Na zakończenie – ode mnie, mamy dziecka z ADHD

Wiem, że jesteś zmęczona. Że masz dosyć sprawdzania, wątpienia, szukania drugiego dna.
Ale wiem też, że to można zmienić. Że szczerości można się nauczyć – jeśli jest przestrzeń, relacja i wsparcie.

I że nawet jeśli dziś jest trudno – to nie znaczy, że będzie tak zawsze.

Potrzebujesz wsparcia w tej drodze?
Zapisz się na spotkanie – wspólnie znajdziemy sposób, by było mniej kłamstw, a więcej zaufania.

Obraz Roland Schwerdhöfer z Pixabay