Dorośli doświadczający przemocy w dzieciństwie. Im dłużej studiuję psychologię, tym bardziej widzę, jak ogromne znaczenie ma dzieciństwo dla naszego dorosłego życia. Szczególnie wtedy, gdy było ono pełne trudnych doświadczeń. Przemoc w dzieciństwie, niezależnie od jej formy, może zostawić w psychice trwały ślad – i nie zawsze jest on od razu widoczny. Ten artykuł kieruję do osób dorosłych, które doświadczyły przemocy jako dzieci. Chcę pokazać, jak te doświadczenia mogą wpływać na życie emocjonalne, relacyjne i fizyczne – nawet wiele lat później.
Czym jest przemoc w dzieciństwie?
To nie tylko bicie. To również krzyk, straszenie, poniżanie, wyśmiewanie, zaniedbanie emocjonalne, brak wsparcia czy przemoc seksualna. Niestety, wiele osób dorosłych nie zdaje sobie sprawy, że w dzieciństwie doświadczyli przemocy – bo nie mieli porównania, bo nikt ich nie nauczył, czym jest zdrowa relacja z dorosłym. A jednak skutki tych doświadczeń są bardzo realne i odczuwalne.Czym jest przemoc w dzieciństwie?
Dorośli doświadczający przemocy w dzieciństwie – jak przemoc z dzieciństwa wpływa na dorosłych?
1. Zaburzone poczucie własnej wartości
Dziecko, które dorastało w środowisku przemocowym, często było zawstydzane, wyśmiewane, porównywane z innymi albo ignorowane. Jeśli słyszało, że „do niczego się nie nadaje”, „ciągle coś psuje” albo „jest za bardzo” – mogło zacząć wierzyć, że faktycznie jest niewystarczające.
W dorosłości taka osoba może nie wierzyć w swoje możliwości, nie podejmować wyzwań, odczuwać silny lęk przed porażką. Może też mieć trudność z przyjmowaniem komplementów i sukcesów, jakby „nie zasługiwała” na dobre rzeczy. Niskie poczucie własnej wartości bywa ukryte za perfekcjonizmem albo przeciwnie – za rezygnacją z działania. To przekonanie, że „ze mną jest coś nie tak”, niestety często towarzyszy przez lata.
2. Problemy z regulacją emocji
W zdrowym domu dziecko uczy się, że emocje są czymś naturalnym i można je bezpiecznie wyrażać. Ale jeśli emocje były karane, ignorowane lub wyśmiewane, dziecko przestaje je rozpoznawać lub zaczyna się ich bać.
Dorośli doświadczający przemocy w dzieciństwie mogą mieć trudności z identyfikacją tego, co czują – albo z reagowaniem proporcjonalnie do sytuacji. Często pojawia się nadmierna impulsywność, wybuchy złości lub przeciwnie – „zamrożenie emocjonalne”. Niektórzy czują, że „coś się dzieje”, ale nie potrafią tego nazwać ani zatrzymać. Ciało reaguje automatycznie – jakby wracało do dawnych, trudnych sytuacji, nawet jeśli obecna sytuacja nie jest zagrożeniem.
3. Trudności w relacjach
Relacje międzyludzkie to jeden z obszarów, w których skutki dziecięcej przemocy są najbardziej widoczne. Dzieci, które nie miały stabilnych, bezpiecznych więzi, często nie wiedzą, jak takie więzi tworzyć w dorosłości.
Może to objawiać się w kilku sposób:
- lękiem przed bliskością – bo bliskość kojarzy się z ryzykiem zranienia,
- nadmiernym przystosowywaniem się – czyli stawianiem potrzeb innych ponad swoje, aby tylko „być kochaną”,
- trudnościami z zaufaniem – szczególnie w związkach, gdzie pojawia się zazdrość, podejrzliwość albo unikanie zaangażowania,
- wchodzeniem w toksyczne relacje – na przykład w związki koluzyjne o których pisałam tutaj – bo znane wzorce z dzieciństwa wydają się „normalne”, mimo że są krzywdzące.
Relacje z ludźmi mogą być źródłem napięcia, niepokoju i lęku – nawet jeśli w głębi duszy pragniemy ich najbardziej.
4. Objawy psychosomatyczne
Ciało reaguje na przemoc. Dziecko, które żyło w ciągłym napięciu, strachu lub wstydu, nie miało przestrzeni na odpoczynek i regenerację. I choć po latach sytuacja może się zmienić, ciało wciąż pamięta traumę.
To może objawiać się m.in.:
- przewlekłym zmęczeniem,
- bólami głowy, karku, brzucha,
- trudnościami z zasypianiem lub snem przerywanym,
- stanami lękowymi bez wyraźnej przyczyny,
- napadami paniki,
- mocnym napięciem mięśniowym.
Często osoby te trafiają do lekarzy i specjalistów somatycznych, szukając przyczyny bólu – a ta może mieć podłoże psychiczne. Nasz układ nerwowy, który był przez lata przeciążony, potrzebuje czasu, by się „oduczyć” ciągłego czuwania.
5. Zaburzenia psychiczne
Z badań jasno wynika, że przemoc doświadczana w dzieciństwie zwiększa ryzyko rozwoju wielu trudności psychicznych w dorosłości. Wśród najczęściej występujących są:
- depresja i dystymia,
- zaburzenia lękowe (np. uogólniony lęk, fobie, napady paniki),
- PTSD (zespół stresu pourazowego),
- uzależnienia (od substancji, ale też od pracy, jedzenia czy relacji),
- zaburzenia osobowości (np. borderline, osobowość unikająca).
Nie oznacza to oczywiście, że każda osoba z doświadczeniem przemocy będzie miała zaburzenie psychiczne. Ale warto wiedzieć, że te objawy nie pojawiają się „znikąd” – mają swoje źródło i można nad nimi pracować z pomocą specjalisty.
Dorośli doświadczający przemocy w dzieciństwie – czy można to przepracować?
Tak. Dobra wiadomość jest taka, że nawet jeśli dzieciństwo było trudne – nie musi determinować całego życia. Choć skutki przemocy są głębokie, psychika człowieka ma ogromny potencjał do regeneracji i zmiany. Praca z terapeutą, edukacja psychologiczna, rozwijanie samoświadomości i relacji opartych na bezpieczeństwie może naprawdę zmienić jakość życia.
Dlaczego o tym piszę?
Bo wierzę, że wiedza daje wolność. Im więcej wiemy o mechanizmach, które nami kierują, tym mniej musimy żyć w schematach, które powstały z bólu. Chciałabym, aby osoby dorosłe, które doświadczyły przemocy w dzieciństwie, wiedziały, że ich reakcje są zrozumiałe, że nie są same – i że mogą zacząć proces uzdrawiania w dowolnym momencie życia.
Jeśli rozpoznajesz u siebie te mechanizmy – pamiętaj, że to nie Twoja wina. Masz prawo do opieki, wsparcia i zmiany. Możesz sięgnąć po książki, poszukać grup wsparcia, rozmawiać z innymi. Czasem pierwszy krok to po prostu świadomość i nazwanie tego, co się kiedyś wydarzyło. I to już jest początek uzdrawiania.
Obraz Ulrike Mai z Pixabay
0 komentarzy